Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 11 Mart 2020 tarihinde, Küresel Covid-19 salgınını tüm ülkeleri kapsayan “pandemi” olarak ilan etmiştir. Bu salgın sebebiyle dünyanın çeşitli ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de bir takım önlemler alınmıştır. Bu önlemler neticesinde ekonomi durma noktasına gelmiştir. Nihayetinde vatandaşlarımız temel ihtiyaçlarını dahi karşılamakta zorluk çekmektedir. Kiralık evde kalan kişiler kirasını ödemekte sıkıntı yaşamaya başlamış, yine işyerleri de ticaretin durması nedeniyle kira bedelini karşılayamayacak hale gelmiştir. Bu noktada insanlar para kazanamaz haldeyken kira bedellerinin aynı kalması hakkaniyete aykırı olmaktadır. Dolayısıyla bu durumu hukuki açıdan inceleme gereği doğmuştur.

Kira sözleşmeleri Türk borçlar Kanunu’nun 299. Maddesinde “Kira sözleşmesi, kiraya verenin bir şeyin kullanılmasını veya kullanmayla birlikte ondan yararlanılmasını kiracıya bırakmayı, kiracının da buna karşılık kararlaştırılan kira bedelini ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.” şeklinde düzenlenmiştir. Buna göre taraflar kira akdini yaparken istediği kira bedelini belirlemekte özgürdürler. Ancak taraflardan kaynaklanmayan mücbir bir halin ortaya çıkması durumunda bir tarafın aşırı derecede zor durumda kalmasını engellemek amacıyla kanun koyucu tarafından bir takım önlemler alınmıştır.

Borçlar Kanunu’nun 138. Maddesi yaşadığımız durum ile doğrudan ilgilidir. Madde 138 uyarınca; “ Sözleşmenin yapıldığı sırada taraflarca öngörülmeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen olağanüstü durum borçludan kaynaklanmayan bir nedenle ortaya çıkarsa, borçlu hâkimden sözleşmenin yeni koşullara göre uyarlanmasını veya sözleşmeden dönme hakkının yürürlüğe konulmasını ister.” Yani kira akdi yapıldıktan sonra taraflarca öngörülemeyen olağanüstü bir durumun oluşması halinde, kira sözleşmesinin taraflarından biri olan kiracı, yaşanan sıkıntıdan olumsuz şekilde etkilenmesi, ekonomik açıdan zor durumda kalması ve var olan koşullarla kira bedelini ödemede güçlük çekmesi veya çekecek olması nedeniyle sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını veya sözleşmeden dönülmesini isteyebilecektir.

Yine konuyla ilgili doktrine bakıldığında mücbir sebebin ifa mesuliyetinden dahi kurtaracağından bahsedildiği görülmektedir. Örneğin Prof. Dr. Haluk Tandoğan’ın Türk Mesuliyet Hukuku isimli kitabında “Borçlu, borcunu ifa edememesinin mücbir sebepten ileri geldiğini ispat ederek mesuliyetten kurtulabilir. Mücbir sebep, akdi mesuliyette, borçlunun borcunu yerine getirmesinin kusurundan ileri gelmediğini gösteren borçluyu mesuliyetten kurtaran bir hadisedir.” demektedir.

Yukarıdaki kanun maddelerinden ve doktrin görüşünden anladığımız üzere, borçlunun borcunu ifa edememe nedeninin mücbir sebepten kaynaklandığının ispat edilmesi gerekmektedir. Covid-19 salgını sonrasında ülkemizde çıkarılan genelgeler ve verilen sosyal izolasyonu sağlayıcı zorunlu önlemlere bakıldığında çoğu vatandaşımızın sosyal ve ekonomik anlamda öngörülemeyen bir mağduriyet yaşadığı kuşkusuzdur.

Özellikle faaliyetlerini durduran tiyatro, sinema, gösteri merkezi, nişan/düğün salonu, çalgılı/müzikli lokanta/kafe, gazino, birahane, taverna, kahvehane, kıraathane, kafeterya, her türlü kapalı çocuk oyun alanları (AVM ve lokanta içindekiler dahil), dernek lokalleri, yüzme havuzu, SPA ve spor merkezleri ve sair işletmeler veya faaliyetini durdurmamış olsalar da büyük oranda ticareti durmuş olan işletmeler iş yeri kirasını ödemekte sıkıntı yaşamaktadır. Yine bu işletmelerde çalışıp işi bırakmak zorunda kalarak gelirini kaybeden yahut büyük oranda geliri azalan çalışanlar da ev kiralarını ödemekte oldukça zorlanacaktır.

Dolayısıyla saydığımız sıkıntıları yaşayan vatandaşlarımız ev veya işyeri sahiplerinden hiçbir sorumluluk altında kalmadan kira bedelinin mevcut duruma göre yeniden uyarlanmasını veya sözleşmeden dönülmesini isteyebilecektir. Bu hususta herhangi bir sıkıntı çıkması halinde, dava açıp mahkeme tarafından sözleşmenin mevcut duruma uyarlanmasını veya hiçbir külfet altında kalmadan sözleşmeden dönülmesini isteme hakkı bulunmaktadır

Yukarıda açıklamaya çalıştığımız hususlar doğrultusunda işleyecek süreç uzmanlık gerektirmektedir. Bu nedenle herhangi bir hak kaybına uğramamak adına uzman bir avukat aracılığıyla işlemlerinizi yürütmenizi önemle tavsiye ederim. Bu konu hakkında daha detaylı bilgi için avfurkanakti@gmail.com adresinden ve 05538262323 numaralı telefondan ulaşabilirsiniz.